 |
| លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។ រូបថត ហេង ជីវ័ន |
ចម្ងល់របស់រាស្ត្រ ក្នុងនគរនិងក្រុមអ្នកតាមដាននយោបាយកម្ពុជា ពេលនេះ គឺហេតុអ្វីក៏មេទ័ពឈ្នះសង្គ្រាម មិនធ្វើពិធីទូងស្គរលើកទង់ជ័យ ប្រមូលផ្តុំទ័ពកោះហៅមន្ត្រីឡើងសវនាការដើម្បីត្រៀមខ្លួនទៅទទួល ការព្រះរាជទានពីមហាក្សត្រគ្រប់គ្រងនគរ? ការពិតមួយចំនួនដូចបងប្អូនជនរួមជាតិ បានដឹងស្រាប់ គឺថ្វីដ្បិតតែការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលត្រូវការតែសំឡេង ៥០% បូក ១ ពិតមែន តែកម្ពុជា អនុវត្តរបបរាជានិយម អាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញដូចមានចែងក្នុងមាត្រា ៥១ ថ្មី ដោយចែកជាពីរប្រព័ន្ធ គឺប្រព័ន្ធដឹកនាំ និងប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង។ ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងនគរ គឺសភានិយមមានន័យថា អ្វីៗទាំងអស់ក្នុងនគរ ត្រូវទទួលការសម្រេចពីរដ្ឋសភាជាតិជាមុនសិនដូចជា៖ រដ្ឋសភាអនុម័តថវិកាជាតិផែនការរដ្ឋ ការខ្ចីប្រាក់ ឬឲ្យប្រាក់គេខ្ចីការយកពន្ធ ការសន្យាផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ ការយល់ព្រមចំពោះគណនីរដ្ឋបាល ការលើកលែងទោសជាទូទៅ ការយល់ព្រមឬលុបចោលសន្ធិសញ្ញា ឬអនុសញ្ញាអន្តរជាតិ ការប្រកាសសង្គ្រាមរួមនឹងការបោះឆ្នោតទុកចិត្តដល់រាជរដ្ឋាភិបាល តាមមតិភាគច្រើនដាច់ខាត នៃចំនួនសមាជិករដ្ឋសភាទាំងមូល (៥០ % + ១) ស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ មាត្រា ៩០ ថ្មី (ពីរ)។
ប្រព័ន្ធដឹកនាំនគរ គឺប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សមានន័យថាគ្មានទេសភាឯកបក្សគ្មានទេ រដ្ឋាភិបាលឯកបក្សចំណុចនេះបើតាមស្មារតីរដ្ឋធម្មនុញ្ញគឺមិនមាន ន័យថា ដាច់ខាតត្រូវតែមានបក្សពីរក្នុងរដ្ឋាភិបាលនោះទេ តែមានន័យថា រដ្ឋាភិបាលដាច់ខាតត្រូវតែកើតចេញពីសភាពហុបក្សក៏ប៉ុន្តែការ ស្ងៀមស្ងាត់របស់មេទ័ពឈ្នះសង្គ្រាមនេះ មានន័យជ្រៅជាងនេះ ទី១. ភ្លើងរាស្ត្រកំពុងឆេះ ដូចនេះ អូសបន្លាយពេលលាក់ខ្លួនមិនចេញមុខ ដើម្បីរង់ចាំឲ្យភ្លើងបន្ថយកម្ដៅ ទី២ .សម្ងំក្នុងបន្ទាយមើលដំណើរសត្រូវគិតគូរយុទ្ធសាស្ត្រហើយរង់ចាំឱកាសកម្ទេចចោល។
ប្រមាថពិតជាប្រមាថនេះ គឺជាការម្រមាថមួយដ៏ធំ សម្រាប់កូនប្រុស។ ល្ងាចថ្ងៃទី ២០ខែសីហាឆ្នាំ ២០១៣ ក្រុមការងារចរចានៃគណបក្សធំពីរ គឺបក្សប្រជាជន និងបក្សសង្គ្រោះជាតិបានជួបចរចាលើការងារដោះស្រាយភាពមិនប្រក្រតី នៃការបោះឆ្នោត។ខ្ញុំមានការយល់ឃើញពីរ៖ទី១.បើសិនជា ខ្ញុំជាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិវិញ ខ្ញុំមិនទៅចរចានៅល្ងាចថ្ងៃទី២០នោះទេ ពីព្រោះសមាសភាពដែលបញ្ជូនមកពីគណបក្សប្រជាជន គឺជាប្រតិភូបច្ចេកទេសលំដាប់ទី ៣ នេះប្រហែលមានន័យបីយ៉ាងៈ ក.គ្មានឆន្ទៈចង់ដោះស្រាយបញ្ហាឲ្យពិតប្រាកដទេ។ ខ.នេះគឺជាការប្រមាថដៃគូចរចា ពីព្រោះបញ្ជូនមនុស្សខុសពិធីការចរចា។ គ.ប្រ ហែលជាក្រុមមកពីបក្សប្រជាជនកាលពីល្ងាចថ្ងៃទី ២០ នោះ កុំថាឡើយចរចាសូម្បីតែនិយាយមិនហ៊ាននិយាយផង។ នេះជាមូលហេតុដែលនាំឲ្យការចរចាបរាជ័យ ទៅអង្គុយដកខ្យល់ទទេ គ្រាន់តែចេញក្បួនទ័ព គេដឹងលទ្ធផលសង្គ្រាមមុនបាត់ទៅហើយ។ មនុស្សដែលគណបក្សប្រជាជន គួរបញ្ជូនមកដើម្បីចរចាជាមួយក្រុមចរចារបស់បក្សសង្គ្រោះជាតិ គួរតែជាសមាសភាពលោក សុខ អានលោក ស ខេង លោកជាម យៀប និងលោកសាយ ឈុំ ជាដើមទើបបានត្រឹមត្រូវ។
ការចាប់អារម្មណ៍ ទី២.ក្នុងកាលៈទេសៈបែបនេះ បើខ្ញុំជាគណបក្សទាំងពីរ ជាពិសេសបក្សសង្គ្រោះជាតិ ខ្ញុំមិនបញ្ជូនមន្ត្រីបច្ចេកទេស ទៅមុនទេ តែគឺមេនយោបាយជួបគ្នាមុន ចរចាព្រមព្រៀងលើចំណុចបំណងការចង់បាន នៃភាគីចរចានីមួយៗជាកញ្ចប់ នៃការដោះស្រាយភាពមិនប្រក្រតីនៃការបោះឆ្នោតជាមុនសិន រួចចាំបញ្ជូនអ្នកបច្ចេកទេសឲ្យជួបគ្នាធ្វើការតែម្តង នេះគេហៅថា វិធីសាស្ត្រពីលើមកក្រោម ព្រោះវិធីសាស្ត្រពីក្រោមទៅលើគ្មានបានផលអ្វីទេ។បើសិនមេទ័ព មិនជួបចរចាលើចំណុចគោលធំៗ ជាមុនទេ ការចាប់ផ្តើមប្រើវិធីសាស្ត្រពីក្រោមឡើងលើ គឺដើម្បីតែពន្យារពេលការចរចាតែប៉ុណ្ណោះ។
មេទ័ពឈ្នះចម្បាំង ដឹងដែរតែសុខចិត្តមានចេតនាចង់រុញទូកបណ្តោយទឹកវាគង់តែធ្លាក់ ជ្រោះទេ មានន័យថា ចរចាដើម្បីតែចរចាដើម្បីអូសបន្លាយពេលវេលា យកពេលវេលាកាន់តែច្រើន កាន់តែចំណេញរង់ចាំក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញសម្រេចលើបណ្តឹង បក្សប្រឆាំងនិងបិទផ្លូវតវ៉ា។
ការធ្វើការងារយឺតយ៉ាវ មិនមែនជាចរិកមេទ័ព នៃបក្សប្រជាជនទេ ដូចនេះ មិនយូរទេយ៉ាងយូរមួយសប្តាហ៍ទៀត មេទ័ពឈ្នះចម្បាំង នឹងចេញមុខក្តោបក្តាប់ស្ថានការណ៍សម្រេចដំណើរចម្បាំង។ មែនទែនទៅចម្បាំងធំ មិនទាន់ចាប់ផ្តើមទេ រហូតទាល់តែមានវត្តមានមេទ័ពក្នុងក្បួន។ ដូចនេះ ចាប់ពីពេលនេះតទៅរាស្ត្រត្រូវរង់ចាំមើលថា តើក្នុងចំណោមបន្ទាយទាំងពីរ អ្នកណាមានសមត្ថភាព ក្នុងការចរចាយកស្បៀងយកទ័ពយកប្រៀបជាងខាងណា?
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិមិនគួរភ្លេចទេថា មេទ័ពជំរំធំខាងគណបក្សប្រជាជន មិនត្រឹមតែមានពិសោធសង្គ្រាម ១០៥ សមរភូមិប៉ុណ្ណោះទេ ក៏ប៉ុន្តែបើទោះបីគ្រាន់តែជាយុវជនក្មេងវត្ត កូនអ្នកស្រែម្នាក់ ដែលស្អប់ម្ហូបបរទេស ហើយតែងតែយកត្រីងៀត ប្រហុក តាមខ្លួន រាប់ម៉ឺនគីឡូ ក្នុងពេលចេញទៅចរចានៅបរទេសក៏ដោយ ក៏រដ្ឋមន្ត្រីវ័យក្មេងអាយុប្រហែល ៣០ ឆ្នាំនៃក្រសួងការបរទេសម្នាក់នេះដែលពីអតីតកាល គ្រាន់តែជាសិស្ស ដែលមិនទាន់បានបញ្ចប់ការសិក្សា នៅវិទ្យាល័យឥន្ទ្រទេវីផងនោះ កាលពីឆ្នាំ ១៩៨៧ បានបង្កើតនូវភាពភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំង ដល់ភាគីចរចា និងសហគមន៍អន្តរជាតិ ក្នុងជំនួបចរចាសន្តិភាព នៅប្រទេសបារាំងរួចទៅហើយ។ ការចរចាពេលនោះ សម្រាប់លោកហ៊ុនសែន គឺដូចសម្តីមេទ័ពខ្លាំង នៃជំរំលាវប៉ី គឺគួនអ៊ូ ដែលនិយាយថា«ដូចចាប់ចាបក្នុងទ្រុង» ពេលនោះ ទាំងសម្តេចក្រុមព្រះទាំងលោកខៀវ សំផនទាំងលោកស៊ឺន សាន សុទ្ធតែមិនមែនដៃគូរបស់លោកហ៊ុន សែនទេ ហើយមនុស្សតែម្នាក់ ដែលអាចទប់ទល់នឹងក្មេងវត្តម្នាក់នេះបានមានតែម្នាក់គត់ គឺសម្តេច សីហនុ។
ក្នុងឯកសារទូតសម្ងាត់ (Diplomatic Cable) នៃជំនួបមួយរវាងប្រធានាធិបតីបារាំងមីតេរ៉ង់ (Francois Mitterand) និងប្រធានាធិបតីអាមេរិកចចអេចដាប់បិលយូប៊ូស (George H. W. Bush) នៅថ្ងៃ១៦ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៨៩ លោកមីតេរ៉ង់ បានប្រាប់លោកប៊ូសថា«ហ៊ុន សែនជាចំណុចខ្លាំងនៃរដ្ឋាភិបាលរបស់គាត់ ហើយយើងមិនបានរើសយកគាត់ទេតែគាត់គ្រប់គ្រងបានល្អ»។
ដូចនេះ ក្នុងដំណើរការចរចាធំនៃបន្ទាយទាំងពីរ ខាងសង្គ្រោះជាតិត្រូវធ្វើការងារបីយ៉ាងធំ គឺទី១.រើសមេទ័ពខ្លាំងម្នាក់ អមដោយក្រុមឧត្តមសេនីយ៍ខ្លាំងៗប៉ុន្មាននាក់ទី២ គ្រប់គ្រងកម្លាំង រឹតសាមគ្គីរវាងមេសម្ព័ន្ធរក្សាភាពស្ងៀមស្ងាត់ កុំបង្កើតឲ្យមានចំណុចខ្សោយណាមួយឲ្យសោះព្រោះវាអាចក្លាយជា ចំណាប់ខ្មាំងនៃការចរចា ទី៣.ច្បាំងផង ចរចាផង (ប្រើទាំងនយោបាយក្នុងទាំងនយោបាយក្រៅ) ទើបមានប្រៀបឈ្នះច្រើន។ កន្លងទៅខ្ញុំសង្កេតឃើញថា លោកអនុប្រធាននៃសម្ព័ន្ធ គឺធ្វើបានល្អណាស់។ ឧ. នៅពេលមានអ្នកការសែតគេសួរថា«តើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមានយន្តការ សម្របសម្រួលអ្វី ជាមួយគណបក្សប្រជាជនទេ?» គាត់បានឆ្លើយថា៖ «បក្សសង្គ្រោះជាតិគ្មានយន្តការអ្វី ដើម្បីសម្របសម្រួលជាមួយបក្សប្រជាជនទេ ក្រៅតែពីការរកយុត្តិធម៌ជូនម្ចាស់ឆ្នោត»ពីព្រោះថា ការសម្របសម្រួលមានន័យថា ជាការចែកអំណាចហើយការចែកអំណាច គឺមានន័យថា ជាការចរចា ហើយការចរចា គឺមានន័យថា ជាការចុះចាញ់។ ឆាវឆាវនិយាយថា៖ «ចរចាគឺចុះចាញ់»។
និស្សិតក្មេងវត្ត កូនអ្នកស្រែសូរ សមយុទ្ធ sosamyuth@gmail.com កំពង់ឆ្នាំង
